حضرت جبرئیل (ع) |
|
بسم الله النور 133 مطلب در مورد حضرت جبرئیل (ع) گردآورنده: فرزانه غنی زاده 1- در
تمامی ادیان و مکاتب از حضرت جبرئیل (ع) به عنوان یکی از چهار فرشته مقرب
الهی نام برده شده است که وظیفه تدبیر عالم را بر عهده دارند. جبرئیل (ع)
آورنده وحی، میکائیل موکل بر رزق و باران، اسرافیل (ع) دمنده در صور و
عزرائیل (ع) فرشته مرگ است . 2- اولین
باری که از ایشان در تاریخ صحبت شده است در کتاب دانیال نبی (ع) است که دو
بار نامشان آمده، یک بار حضرت جبرئیل (ع) به صورت انسانی بر حضرت دانیال
(ع) (حضرت دانیال (ع) وقتی بابل فتح شد مشاور ارشد و وزیر کوروش بودند)
پدیدار می شود تا رویای ایشان را تفسیر کند و در جای دیگر در زمانی که
دانیال (ع) مشغول دعا و قربانی کردن است برای آشکار کردن اسراری نزد ایشان
می آید. در این موارد جبرئیل (ع) فرشته نامیده نشده بلکه صرفاً موجودی
آسمانی است که می توان او را پیام آور خدا دانست و حضورش با جذبه و قدرتی
الهی همراه است. 3- در
انجیل لوقا دو بار از حضرت جبرئیل (ع) نام برده شده و آمده ایشان تولد
حضرت یحیی (ع) را به زکریا (ع) و عیسی (ع) را به حضرت مریم (س) بشارت
دادند. 4- در
اسلام حضرت جبرئیل (ع) را واسطه بین خداوند و رسول الله (ص) و ملکی که
ابلاغ کننده وحی و آشکارکننده وظایف و یاری رسان پیامبران است معرفی می
گردد. 5- نام های دیگر حضرت جبرئیل (ع): فرشته وحی، امین وحی، عقل اول (سهروردی)، ناموس اکبر، روح اعظم، روح الامین، روح، سروش (حافظ) می باشد. 6- البته در ایران باستان و اسلام سروش را به حضرت اسرافیل (ع) نسبت می دهند و در باور مکاتب سروش کسی است که قیامت را ندا می دهد. 7- در
تاریخ آمده است حضرت جبرئیل (ع) 50 بار حضرت ابراهیم (ع)، 400 بار حضرت
موسی (ع)، 10 بار حضرت عیسی (ع) و 24000 بار یا 60000 بار حضرت محمد (ص) را
ملاقات کرده اند. 8-
نام حضرت جیرئیل (ع) در میات یهودیان و مسیحیان، به صورت واژه عبری آمده
است که در یونانی گابریل Gabriel تلفظ شده و لفظاً به معنای خدا قدیر است
یا مرد خدا و قهرمان خداست. 9- گفته
شده است که حضور جبرئیل (ع) در عهد عتیق صرفاً نشان دهندة قدرت الهی است
اما حضور او در عهد جدید علاوه بر آن آرامش بخش و اطمینان آفرین نیز هست
همچنین گفته شده هر چهار بار حضور جبرئیل (ع) در کتاب مقدس به نحوی ناظر به
وعده الهی به ظهور حضرت مسیح (ع) است. 10- جبرئیل
(ع) در آثار غیررسمی بین عهدین (برای نمونه کتاب اول خنوخ) و بعد آن حضور
برجسته ای دارد و در حد ملکی مقرب ارتقا یافته است. در ترجمه و تفسیر آرامی
تورات نقش ایشان بیشتر شده و به او فعالیت هایی نسبت داده شده که در دوره
های اولیه عهد عتیق اتفاق افتاده است. 11- حضرت
جبرئیل (ع) است که یوسف را راهنمایی می کند (سفر پیدایش) یا در دفن موسی
شرکت دارد (سفر تثنیه)، همچنین در مأثورات یهودی جبرئیل (ع) که تصور می شود
از آتش ساخته شده، در کنار میکائیل (ع)، اوریل (ع) و رافائل (ع) جزو چهار
فرشته ای است که در اطراف عرش اند. 12- در
کتاب سفر پیدایش حضرت جبرئیل (ع) در زمره فرشتگان ملاقات کننده با حضرت
ابراهیم (ع) و نیز ویران کننده سَدوم (از قرای قوم لوط) دانسته شده است.
خداى تعالى چند تن از فرشتگان را که برخى از مفسران آن ها را سه یا نه تا
یازده نفر ذکر کرده اند و حضرت جبرئیل (ع)، میکائیل (ع) و اسرافیل (ع) نیز
از آن ها بودند را مأمور نابودى قوم لوط کرد و به آن ها دستور داد که ابتدا
نزد ابراهیم (ع) بروند و ولادت اسحاق (ع) را به وى بشارت دهند و سپس به
دنبال مأموریت خویش رهسپار گردند (سوره هود آیات 69 تا 73). 13- هر
چند جبرئیل (ع) هم در سنت یهودی و هم در سنت مسیحی به مرور زمان اهمیت و
ارج و قرب بیشتری یافته و حتی تصویر او به صورت فرشته ای بالدار به آثار
هنری راه پیدا کرده است. اما در یهودیت و مسیحیت جبرئیل (ع) هیچگاه به
اندازه میکائیل (ع) اهمیت نیافته و همیشه مرتبه ای ثانوی داشته است. 14- از
لحاظ تاریخی جشن مربوط به حضرت جبرئیل (ع) در تاریخ 24 مارس در مراسم رومی
جشن گرفته میشد. اصلاحات بعد واتیکان دوم در تقویم مناسک رومی تغییراتی
ایجاد نمود و جشنی مرکب را برای سه فرشته جبرئیل (ع) ، میکائیل (ع) و
رافائل (ع) تصویب کرد که در تاریخ 29 سپتامبر برگزار می‌شود. در سنت مسیحیت
شرقی، جشن فرشتهها در 8 نوامبر جشن گرفته می‌شود. 15- در
اعتقادات زرتشتیان فرشته اى كه ميان اهورامزدا و زرتشت واسطه بوده يعنى
پيام اهورامزدا را به زرتشت مى رسانده وهومنه، پندارنيك یا بهمن نام دارد.
اين فرشته تقريباً شبيه جبرئيل (ع) در دين اسلام است. 16- در
قرآن و احادیث واژه جبرئیل در اصل عبری است و ظاهراً به صورت سریانی اش به
عربی راه یافته است. نویسندگان و محققان زبان عربی بر اعجمی بودن آن تصریح
کرده اند. 17- ابوحیّان
غرناطی سیزده صورت مختلف آن، نظیر جِبْریل، جَبْریل، جَبَرئیل، جَبَرئِل،
جَبرائل، جَبرائیِل را آورده است. در کلام حضرت علی (ع) به شکل «جبرائیل»
ذکر شده است. 18- همچنین
دانی صورت های قرائت این کلمه در قرآن را برشمرده که جِبْرِیل مشهورترین و
فصیح ترین آنها به لهجه اهل حجاز و بنابر قرائت حفص، ابوعمرو، نافع و ابن
عامر است. 19- در قرآن کریم در آیات مدنی نام این ملک سه بار به صورت "جِبریل" آمده است. سوره بقره آیات 97 و 98 و سوره تحریم آیه 4. 20- برخی
لغویان عرب با اشاره به معانی گوناگون جَبْر، از جمله پادشاه، بنده، شجاع،
مرد و ایل به عنوان اسمی از اسامی خداوند در عبری جبرئیل را همچون میکائیل
و اسرافیل مرکب از دو بخش دانسته اند که بدین ترتیب جبرئیل به معنای مرد
خدا یا بنده خدا (عبداللّه ) است. 21- جَبْر
در زبان های حبشی و سریانی و آرامی و عبری به معنای مرد، قهرمان و دلاور
است و جبرئیل در این زبان ها مرد خدا و قهرمان خدا معنا می شود. برخی ایل
را به معنای بنده و جبرئیل و میکائیل و اسرافیل را به معنای عبداللّه ،
عبدالرحمان و عبدالقدوس گرفته اند. 22- با
توجه به معنای جبروت، که در عبری به معنای نیرومندی و قدرت است احتمالاً
جبرئیل از جبروت مشتق شده است با توجه به اینکه جَبَر از زبان عبری به
معنای قدرت داشتن و توانمندی و جبرئیل به معنای شخص نیرومند نیز آمده است
این احتمال تقویت می شود که حتی "القاب شدید القوی" و "ذومِرّة" در قرآن
نیز معادل عربی جبرئیل دانسته شود. 23- علامه
شعرانی در مورد واژه جبرئیل می گوید: اصل آن عبری است مرکب از جبر به معنی
قوه و قدرت و ئیل خدا و بنابراین جبرئیل به معنی قدرت خدا است. 24- العلیم
جزو چهار نام مریی اصلی از نود و نه اسماء الحسنی خداوند است و مربی عالم
جبروت است. جبروت، جبارائیل از نام حضرت جبرئیل (ع) گرفته شده است و به
واسطه آنکه ایشان داننده علم خداوند است واسطه فیض شده و با صفت جبروتی
خداوند به پیامبر (ص) وحی می شد. 25- العلیم را ذکر فصل زمستان (شتا) گفته اند چون مزاج هوا سرد و مرطوب به عبارتی جبروتی است. 26- به
وظیفة اصلی جبرئیل (ع) یعنی پیام آوری وحی در آیه 97 بقره تصریح شده است و
در آیه 51 سوره شوری آمده است: شایسته هیچ انسانى نیست كه خدا با او سخن
گوید، مگر از راه وحى یا از پشت حجاب، یا رسولى مى فرستد و به فرمان او
آنچه را بخواهد وحى مى كند. 27- در
قرآن تعابیر دیگری نیز هست که مفسران آنها را ناظر به جبرئیل (ع) دانسته
اند، از جمله: الروح الامین (شعراء: 193) که حاکی از امانتداری ایشان در
رساندن وحی است؛ ساحت او منزه از هر نوع غفلت و اشتباه است. عمداً یا سهواً
چیزی از پیام الهی را تغییر نداده و تحریف نمی کند و دچار فراموشی نیز نمی
گردد؛ به همین دلیل اين صفت فاضله بر ساير صفات كريمه جبرئيل (ع) فضيلت
دارد. 28- رسولٍ کریم (حاقه : 40؛ تکویر: 19) که بر خصلت های نیک و کرامت وی در نزد خداوند دلالت دارد. 29- شدیدالقوی و ذومِرّة و ذی قوة (نجم : 5، 6؛ تکویر: 20) که بیان کننده توانمندی و قدرت بر انجام اوامر الهی است. 30- روح
القدس (نحل: 102) که مضمون این آیه با آیه 97 سورة بقره که صراحتاً تنزیل
قرآن را به جبرئیل (ع) نسبت داده مطابقت دارد مراد از "روح القدس" جبرئیل
امین است؛ روحی که از پلیدی های مادی طاهر بوده و دارای مقام طهارت است.
روحی که از هر نوع عیب، نقص، معصیت و خطا منزه است. 31- برخی
مفسرین آیات 19-21 سوره تکویر را به جبرئیل (ع) تفسیر نموده اند. در این
آیات که جواب چندین سوگند است، خدای متعال می فرماید "إِنَّهُ لَقَوْلُ
رَسُولٍ كَرِيمٍ(19)، ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ(20)،
مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ(21)" که این (قرآن) كلام فرستاده بزرگوارى است
[=جبرئیل امین] كه صاحب قدرت است و نزد (خداوند) صاحب عرش، مقام والایى
دارد در آنجا فرمانروا و امین است. 32- مراد
از رسول جبرئيل (ع) است؛ به این معنا که قرآن از ناحیه خداوند بر لسان او
نازل شده و پیامبر عظیم الشأن، آن کلام را از جبرئیل (ع) شنیده است. اينكه
"قول" را به جبرئيل (ع) به عنوان رسول نسبت داده، مىفهماند كه در حقيقت
کلام از آن خداست و نسبت آن به جبرئيل (ع) نسبت رسالت به رسول است. در اين
مقام خداوند جبرئيل (ع) را به شش صفت توصيف نموده است. 33- اول رسول: کسی كه قرآن را به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وحى مىكند. 34- دوم کریم: چون نزد خداى تعالى كرامت، احترام و عزت دارد. 35- سوم
صاحب قدرت: کسی که در تكليف و مأموریت علمی، عملی و تبليغ رسالتش داراى
قوت و شدت بالغهاى بود. "ذی قوة" در معنای حقیقی، به معنای داشتن توانایی
ذاتی بر انجام اعمال بزرگ است و در معنای مجازی، به معنای پشتکار داشتن در
تصمیم گیری، دلیر بودن و داشتن اعتماد به نفس که توصیف جبرئیل (ع) به این
وصف می تواند به هر دو معنای حقیقی و مجازی اشاره داشته باشد. 36- چهارم
بلندمرتبه (مکین): مكان به معناى تقرب و نزديكى مقام است؛ به این معنا که
جبرئیل (ع) نزد آفريدگار صاحب عرش، بلند مرتبه و بزرگ مقام است و این مقام و
منزلت چون با قید "عِندَ ذِى الْعَرْش" همراه شده نشان عظمت این مقام می
باشد. 37- پنجم
فرمانروا (مُطاعٍ ثَمَّ): "ثَمَّ" کلمه ای است برای اشاره به مکان بعید و
"مطاع" کسی است که از او فرمان برده می شود. دلالت کلام بر این است که
جبرئيل (ع) در پیشگاه الهی دستوردهندهاى است كه زير دستانش که ملائكه ها
باشند، در امر او بوده و اطاعتش مىكنند؛ یعنی جبرئيل (ع) در آسمان ها و در
كار خودش ياورانى دارد که فرشتگان آسمان او را اطاعت می كنند. 38- ششم
امين: همچنان که بیان شد، جبرئيل (ع) در رساندن وحى و رسالت خدا به سوى
انبياء امين است و در دستورات الهی هیچ گونه خيانت و دخل و تصرفی نمىكند. 39- در
اعتراض یهودیان به پیامبر (ص) در اسلام نیاوردنشان به واسطه ابلاغ وحی
توسط حضرت جبرئیل (ع) آیات 97 و 98 سوره بقره بر پیامبر (ص) نازل شد: بگو
هر کس با جبرئیل دشمن است با خدا دشمن است زیرا او به فرمان خدا قرآن را به
قلب پاک تو رساند تا تصدیق سایر کتب آسمانی کند و برای اهل ایمان هدایت و
بشارت است (97)، کسی که دشمن خدا و فرشتگان او و پیامبرانش و جبرئیل و
میکائیل باشد کافر است و خدا دشمن کافران است (98). 40- ابن عباس می گوید سبب نزول آیه 97 سوره بقره بنا بر روایتى این است: هنگامى
که پیامبر اسلام (ص) وارد مدینه شد، ابن صوریا و گروهى از یهود فدک به
محضرش رسیده و پرسش هایى نمودند گفتند: چگونه است خواب تو ما جریان خواب
پیامبرى را که در آخر زمان می آید می دانیم و چگونگى آن به گوش ما رسیده
است؟ فرمود: دو چشم من می خوابد ولى قلبم بیدار است. گفتند: راست گفتى و
لیکن ما را باخبر ساز که بچّه ارتباط به پدر دارد و یا از مادر است؟ فرمود:
استخوان ها و رگ و پىهاى او از مرد و گوشت و خون و ناخن و مو از زن است.
گفتند: راست گفتى اى محمد (ص) چه شده که برخى از بچهها شباهت کامل به
اعمام خویش دارند و هیچگونه شباهتى به دائی هاى خویش ندارند و بعضى دیگر
برعکس؟ فرمود: هر کدام از زن و مرد نطفه او غلبه بر نطفه دیگرى کند شباهت
از او خواهد بود. گفتند: راست گفتى اى محمد (ص)، پروردگار خویش را به ما
معرفى کن و خصوصیاتش را بیان نما؟ در این هنگام خداوند سوره «قُلْ هُوَ
اللَّهُ أَحَدٌ» را که اوصاف خداوند در آن مذکور است نازل فرمود. 41- ابن
صوریا گفت: یک مطلب دیگر است اگر آن را نیز بگویى ما به تو ایمان خواهیم
آورد و پیروى تو می نمائیم و آن مطلب این است: کدام ملک واسطه بین تو و
خداوند است و بوسیله او نازل می شود آنچه خدا فرو می فرستند؟ فرمود: جبرئیل
(ع)، ابن صوریا گفت: او دشمن ما است و دستور کشتن و سختى و جنگ به وسیله
او نازل می شود و میکائیل (ع) واسطه گشایش و آسانى است و فرشته رحمت و محبت
اگر واسطه تو میکائیل (ع) بود ما ایمان به تو می آوردیم. 42- جبرئیل
(ع) علاوه بر انتقال وحی نقش ویژه ای در ولادت حضرت عیسی (ع) داشته است.
او مژده ولادت عیسی (ع) را به حضرت مریم (س) داده (آل عمران: 45) و به صورت
انسان نزد او متمثل شده (مریم: 17) و روح الهی را در رحم او دمیده (مریم:
22؛ انبیاء: 91؛ تحریم: 12) و سرانجام خداوند به عیسی (ع) با جبرئیل (ع)
یاری رسانده و نیرو بخشیده است (بقره: 87، 253؛ مائده: 110). 43-
مفسران در وساطت حضرت جبرئیل (ع) برای تولد عیسی (ع) تردید نکرده و تعبیر
روح در آیات یاد شده را همگی ناظر به حضرت جبرئیل (ع) دانسته اند. 44- درباره
سبب کاربرد روح راجع به حضرت جبرئیل (ع) مفسران اقوال گوناگونی ذکر کرده
اند، نظیر تعلق او به عالم مجردات و روحانیات، تکوین بدون ولادت، غلبه حیات
در او، افاضه حیات و یا اینکه او وسیله‌ی احیاء دین و به قولى دیگر
وسیله‌ی احیاء روح انسان هاست یا بیان برتری او بر سایر فرشتگان. 45- درباره
نسبت جبرئیل (ع) با روح و مراد از روح که به همراه ملائکه از آن یاد شده
(نحل: 2؛ معارج: 4؛ نبأ: 38؛ قدر: 4) یا در باره اش سؤال شده (اسراء: 85)،
اختلاف نظر هست. برخی آن را فرشته ای موکل بر ارواح یا موجودی برتر از
ملائکه و جبرئیل (ع) دانسته و گروهی مراد از آن را جبرئیل (ع) و تعبیر روح
را دال بر عظمت و برتری جبرئیل (ع) بر دیگر ملائک دانسته اند. 46- در
حدیثى از امام صادق (ع) نقل شده است كه شخصى از آن حضرت سؤال كرد: آیا روح
همان جبرئیل است؟ فرمودند: جبرئیل از ملائكه است، و روح اعظم از ملائكه
است، مگر خداوند متعال نمىفرماید: تنزل الملائکه و الروح (قدر آیه 4)؛
ملائكه و روح نازل مىشوند؟ 47- در
تفسیر على بن ابراهیم آمده است: روح فرشتهاى است برتر از جبرئیل (ع) و
میكائیل (ع) و او با رسول اللَّه (ص) همراه بود و با امامان نیز همراه است.
این روایت به خوبی بر فرشته بودن روح دلالت دارد. 48- در
روایت دیگری از حضرت علی (ع) می‌خوانیم: روح فرشته‌ای از فرشتگان است که
دارای هفتاد هزار صورت است و هر صورت او دارای هفتاد هزار زبان است و برای
هر زبان او هفتاد هزار لغت است که با این لغات خدا را تسبیح می‌گوید و از
هر تسبیح او فرشته‌ای آفریده می‌شود که در روز قیامت با سایر فرشتگان
پروازمی‌کند. 49- در
بعضى از روایات اهل سنت از پیغمبر اكرم (ص) نقل شده كه فرمود: روح لشكرى
از لشكریان خدا است كه ملائكه نیستند، آنها داراى سر و دست و پا
مىباشند، سپس پیامبر (ص) این آیه را تلاوت فرمود: یَوْمَ یَقُومُ
الرُّوحُ وَ الْمَلائِكَةُ صَفًّا (38 سوره نبأ) سپس افزود: این ها لشكرى
هستند و آنها لشكر دیگرى. 50- ملاصدرا در کتاب "مفاتیح الغیب" موجودات عالم ملکوت را به دو دسته تقسیم فرموده‌اند: 51- دسته اول: هیچگونه تعلقی به عالم اجسام ندارند و در ارتباط با موجودات جسمانی نیستند. به آنها کروبین می گویند که خود دو دسته اند: الف-
بعضی از آنها "مهیمون" نام دارند که به قدری مستغرق دریای احدیت اند حتی
به خودشان هم التفاتی ندارند و در روایت نبوی وارد شده اصلا نمی دانند که
خداوند موجوداتی به نام آدم و ابلیس آفریده است ب-
گروهی دیگر از کروبین، "اهل جبروت" نام دارند و واسطه فیض الهی به
بندگانند. بزرگ ترین این گروه که رئیس ایشان است، روح نام دارد و در سوره
قدر به آن اشاره شده است. همین روح در بعض روایات به عنوان القلم الاعلی
(قلم بلندتر) و در بعضی دیگر به نام عقل اول آمده است. همین موجود که روح
نام دارد اولین موجود در طبقه کروبین است و آخرین موجود در این طبقه جبرئیل
(ع) است (زیرا در عالم مجردات ترتب سببی و مسببی وجود دارد و هر کدام از
موجودات این عالم مقام مشخصی دارند). 52- دسته دوم: ارواحی هستند که متعلق به عالم اجسام اند و به آنها روحانیات می‌گویند. 53- علامه
طباطبایی روح را غیر از ملائکه می‌دانند. ایشان در المیزان ذیل آیه 38
سوره نبأ تحقیق مفصلی راجع به استعمالات کلمه روح در قرآن نموده‌اند و در
بخشی از آن می‌فرمایند: 54-
در بعضى از موارد هم خداوند لفظ روح را بدون قید ذكر كرده، مثلا فرموده:"
تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ
أَمْرٍ"، كه از ظاهر آن بر مىآید روح موجودى مستقل و مخلوقى آسمانى و غیر
ملائكه است. 55- اما
این برداشت از ظاهر آیه صورت گرفته که ملائک و روح به صورت جدا بیان
شده‌اند، لیکن به نظر می رسد این برداشت ظاهری خلاف استعمالات قرآنی است
مثلا در آیه: مَن كَانَ عَدُوًّا لِّلّهِ وَمَلآئِكَتِهِ وَرُسُلِهِ
وَجِبْرِیلَ وَمِیكَالَ فَإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِّلْكَافِرِینَ هر که دشمن
خدا و فرشتگان او و پیامبرانش و جبریل و میکال باشد، خدا هم دشمن کافران
است. در این آیه جبرئیل و میکائیل جدای از ملائکه ذکر شده اند در حالی که
آنها جزء ملائکه‌اند و به خاطر اهمیت جدا بیان شده‌اند. 56- بر
اساس آنچه در روایات آمده اولین بار جبرئیل امین (ع) حضرت محمد (ص) را
رسول الله خطاب کرد. روایت شده پیامبر گرامی اسلام (ص) در سن سی و هفت
سالگی (قبل از بعثت) در خواب می دید که در حال چوپانی است و شخصی نزد او
آمده و می گفت: یا رسول الله حضرت از او پرسید تو کیستی؟ گفت: من جبرئیل
هستم خدا مرا فرستاده تا تو را به عنوان رسولش قرار دهم. 57- حضرت
جبرئیل (ع) چند بار قبل از دیدن پیامبر (ص) در غار حرا پیامبر (ص) را
زیارت کردند و به فرمان خداوند در شکل حقیقی خود بر پیامبر (ص) نمود یافتند
تا پیامبر (ص) آمادگی پذیرش وحی را داشته باشند ایشان کاشف روح رسول الله
(ص) است. 58- آمده
است اولین بار حضرت جبرئیل (ع) زمانیکه رسول الله (ص) در خانه بانو خدیجه
(س) بودند بر ایشان وارد شد وقتی پیامبر (ص) ماجرای این دیدار را برای بانو
بازگو می کنند ایشان می گویند ای بزرگوار دل رنجور مدار و خوش بدارکه این
کس که دیدی فرشته خداست که بر موسی (ع) ظاهر گشت و من از عموی خود ورقه
شنیدم که درحق تو خواب ها دیده است و تو را بشارت باد که برگزیده خلق
عالمی. 59- اولین
کلام حضرت جبرئیل (ع) بسم الله الرحمن الرحیم و اولین آیه یا ایها المدثر
می باشد که در خانه بانو خدیجه (س) بر پیامبر (ص) در اولین ملاقات فرمودند. 60- بعد از این ملاقات در غار حرا حضرت جبرئیل (ع) با پیامبر (ص) مصافحه کرده و می فرمایند بخوان اقرا بسم ربک الذی خلق (سوره علق). 61- جبرئیل
در مدت رسالت پیامبر همواره ولی و یاور او بود. شرح صدر پیامبر و تطهیر آن
به دست او و میکائیل (ع) انجام گرفت. وضوگرفتن و نماز خواندن را به پیامبر
(ص) تعلیم داد. 62-
در معراج همسفر و راهنمای حضرت رسول (ص) بود هرچند در سدرة المنتهی از
همراهی پیامبر بازماند و حضرت به تنهایی به سیر معراج ادامه داد. 63- از
رسول خدا(ص) روایت شده که فرمودند: در آن شبى که جبرئیل (ع) مرا به معراج
برد چون بازگشتیم بدو گفتم: اى جبرئیل آیا حاجتى دارى؟ گفت: حاجت من آن
است که خدیجه را از جانب خداى تعالى و از طرف من سلام برسانى و رسول خدا
(ص) چون خدیجه را دیدار کرد سلام خداوند وجبرئیل (ع) را به خدیجه رسانید و
او در جواب گفت: ان الله هو السلام و منه السلام و الیه السلام و على
جبرئیل السلام. 64- در
احادیث معراج آمده است که پیامبر (ص) به همراهی جبرئیل (ع) به نهری به
نام نور رسید. جبرئیل (ع) به پیامبر (ص) فرمود: این نهر را جز من احدی از
مخلوقات حتی فرشتگان مقرب و انبیاء مرسل ندیده است. من هر روز در این نهر
فرو میروم و چون بیرون میآیم از بال هایم قطرات نور میچکد، آنگاه از هر
قطره از این قطرات فرشته‌ای به خواست خداوند خلق می‌شود. 65- در وصف صورت حقیقی جبرئیل (ع) آمده است که او ششصد بال مرصع به دُر و مروارید دارد و در عظمت مشرق و مغرب عالم را پر می کند. 66- شیخ
مفید در روایتی آورده است: جبرئیل (ع) در میان فرشتگان به شکل مردی میان
بالا، سپید پیشانی، سیه چشم، و دارای چهار بال سبز مرصع لؤلؤ است. 67-
بنابر روایات کتب اهل سنت و شیعه پیامبر (ص) دو بار جبرئیل (ع) را در صورت
حقیقی اش رؤیت کرده است. یک بار در افق اعلی، هنگامی که پیامبر (ص)) از او
درخواست کرد تا صورت واقعی اش را ببیند و بار دیگر در معراج نزد سدرة
المنتهی (نجم: 1ـ 18). 68- به
گفتة پیامبر (ص) جبرئیل غالباً با چهره جوان خوشرویی به نام دِحْیة بن
خلیفه کلبی بر او ظاهر می شده است و حتی گفته اند که برخی صحابه و نیز
عایشه جبرئیل (ع) را با این شمایل دیده و گمان برده بودند که او دحیة کلبی
است. 69- دحیه
بن خلیفه کلبی برادر شیری پیامبر (ص) بود که در کودکی از یک دایه شیر
خورده بودند. از بزرگان و یاران پیامبر (ص) بوده وی بسیار زیباروی، تجارت
پیشه و ثروتمند و یکی از شش نفری است که در آغاز بعثت ایمان آورد در زمان
امام حسن (ع) به فرمان ایشان به داراب سفر کرد و مدفن ایشان در داراب فارس
است. 70-
طبق برخی روایات او یک بار در هیئت مردی برای تعلیم دین به میان صحابه
آمد. او معمولاً همچون مرد معمولی با جامه ای سبزرنگ بر تن و عمامه ای
ابریشمی بر سر، سوار بر اسب یا استر ظاهر می شد. 71-
هنگامی که پیامبر (ص) می خواست رسالتش را به خانواده اش ابلاغ کند جبرئیل
(ع) بر انجام این امر تأکید کرد. همو پیامبر (ص) را از توطئة کفار برای قتل
او پیش از هجرت آگاه ساخت و در غزوه بدر او به همراه هزاران فرشته به یاری
پیامبر (ص) و اصحابش شتافت. 72- جبرئیل
(ع) همواره با تواضع نزد پیامبر (ص) حاضر می شد و همواره پیش از ورود بر
حضرت از او اجازه می گرفت. مکان حضور جبرئیل (ع) در مسجدالنبی مقام جبرئیل
(ع) نام گرفته است. 73- پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلم هر سال یک بار در ماه رمضان قرآن را بر جبرئیل (ع) عرضه می کرد. 74- شب
قدر وعده گاه آشتی جویان است و هنگامه پذیرفتن توبه گناهکاران در این شب
فرشتگان از آسمان فرود می آیند که پیشاپیش آنها حضرت جبرئیل (ع) به تمامی
نمازگزاران و عبادت کنندگان و مؤمنین سلام می کنند. 75- فرمان
هر چه سیاست ها، تنبیه ها و بلاها و عذاب ها و تغییرات و دگرگونی ها که
قرار است در طی یکسال بر بندگان رسد به دست حضرت جبرئیل (ع) صادر می گردد. 76- هنگامیکه
رسول الله (ص) از عذاب امت خود بیمناک می شود خداوند می فرماید هر سال
فرشتگان را برای گرفتن و مانع شدن عذاب بر امتت می فرستم تا جبرئیل (ع) هست
دل خوش دار که پس از رحلت تو تا روز رستاخیر هر شب قدر جبرئیل (ع) را به
زمین می فرستم تا پیروان تو را یکایک سلام کند. 77- طبق
احادیث، امامان شیعه نیز از یاری و پشتیبانی جبرئیل بهره مند بوده اند.
چنانکه مجلسی بابی با این عنوان گشوده و احادیث بسیاری نقل کرده است. نیز
گفته شده است که دعای «لیلة السبت » را جبرئیل به علی (ع) آموخت. 78- پس
از درگذشت رسول اکرم (ص) مطالبی را بر فاطمه (س) القا کرد که حضرت علی (ع)
آنها را در مصحفی که مشهور به مصحف فاطمه (س) نگاشته است. 79- خداوند جبرئيل (ع) را مأمور كرد كه با امام حسين (ع) در گهواره سخن بگويد. 80-
در مجموعه ای از روایات تفاوت رسول، نبی و امام از نظر کیفیت نزول جبرئیل
(ع) بر هر یک بیان شده است . چنانکه رسول جبرئیل (ع) را می بیند و با او
صحبت می کند، نبی او را در خواب می بیند و صدایش را می شنود و امام فقط
صدایش را می شنود. 81- جبرئیل
(ع) در قصص انبیا نیز نقشی ممتاز دارد، چرا که آموزگار و مددکار همه انبیا
از آدم (ع) تا عیسی (ع) بوده است. او به آدم (ع) زراعت و نحوه استفاده از
آهن و مناسک حج، به نوح (ع) ساختن کشتی و به داوود (ع) ساختن زره را آموخت،
با حضرت سلیمان (ع) در ارتباط بود، ابراهیم (ع) را از آتش نمرود رهانید،
اسماعیل (ع) را هنگام ذبح و یوسف (ع) را زمان افکنده شدن در چاه یاری رساند
و برای حمایت از موسی (ع) در مبارزه با فرعونیان آنان را به رود نیل کشاند
و غرق کرد، به دانیال نبی (ع) تعبیر رؤیا آموخت و قرآن را بر حضرت محمد
(ص) نازل کرد. 82- در روایات جبرئیل (ع) با القاب طاووس الملائکه، افضل الملائکه، ناموس اکبر، صاحب خبر خیر یاد شده است. 83-
در روایات اقوالی دال بر برتری دیگر ملائک بر جبرئیل (ع) وجود دارد،
چنانکه گاهی به دلیل وساطت میکائیل (ع) و اسرافیل (ع) در نزول وحی یا به
دلیل بزرگی میکائیل (ع) یا به سبب اماتة جبرئیل (ع) به واسطة عزرائیل (ع)
در روز حشر، این سه ملک برتر از جبرئیل (ع) شمرده شده اند. اما به برتری
جبرئیل (ع) اشارات صریح تری هست. 84- در متون فلسفی و عرفانی جبرئیل (ع)با مفاهیم و اصطلاحاتی همچون عقل و روح پیوند دارد. 85- ابن
سینا با بیان اینکه منظور از عقول ملائکة مقرب اند، در تبیین کیفیت وحی
معتقد به اتصال رسول اکرم (ص) به عقل فعال و دریافت معارف از این طریق است
او فرشتة نازل کننده وحی را روح القُدُس می خواند و آن را شریف ترینِ ارواح
و نفس قدسی یا واسطه میان واجب و عقل اول معرفی می کند. 86- شهاب الدین سهروردی نیز جبرئیل (ع) را در سیر نزولی عقول و کلمات الهی، آخرین کلمه و عقل دهم دانسته است. 87- سهرودی
جبرئیل (ع) را در مرتبه چهارم از فرشتگان دانسته که از فیضیان مرتبه عرضی
است. این مرتبه ملکوتی میانجی بین عالم بالای فرشته ها و عالم زمین است به
نام انوار اسفهبدیه یا انوار مدبره که بر نفوس آدميان حكومت دارند. 88- آن
نور اسفهبدیه (نام زرتشتی حضرت جبرئیل (ع) ) است که در مرکز نفس هر انسانی
جای دارد که همان جبرئیل (ع) رب النوع انسانی است. اين فرشتگان؛ يعني
انوار مدبره به ميانجيگري محبت افلا‌ك را به حركت درمي‌آورند و حافظ همه
آفريده‌هاي زميني از معدني و گياهي و حيواني و بشري هستند. 89- به
نظر سهروردی جبرئیل (ع) یا روح القدس نفوس انسانی را از قوه به فعل می
آورد و اگر انسان ها استعداد لازم را در خود فراهم آورند، می توانند به او
متصل شوند و از گنجینه علم و فضائل او بهره مند گردند. در این دیدگاه نسبتی
که جبرائیل (ع) با نفوس انسانی دارد به نسبت خورشید با چشم یا قلم با لوح
تمثیل شده است. به این ترتیب جبرئیل (ع) واسطه وجود و منشأ معرفت نفوس
انسانی است . 90- ملاصدرا
جبرئیل (ع) و روح القدس و عقل فعال را یکی دانسته است. از نظر او جبرئیل
(ع) فرشتة هدایت است و در میان فرشتگان نقش برجسته ای در تکمیل نفوس دارد و
به واسطة او علوم به نفوس و وحی به انبیا افاضه می شود. 91- از
نظر ملاصدرا جبرئیل (ع) در افاضعه علم به انسان ها همه را برابر می داند و
درجه و میزان کسب علوم و معارف به تفاوت استعدادها و قابلیت های نفوس که
زمینه ساز ارتباط با جبرئیل (ع) یا عقل فعال است بستگی دارد. 92- به
نظر ملاصدرا جبرئیل (ع) دو مقام دارد که به تناسب آنها دو لقب به او داده
شده است: مادامی که از آسمانِ تجرد و قرب نزول نیافته، شایسته لقب روح
القدس است و هنگامی که از آن مقام تنزل بیابد و در صورتی متناسب متمثل شود
تعبیر روح برای او به کار می رود. 93- ابویعقوب
سجستانی از اندیشمندان اسماعیلیه ضمن توضیحِ سه اصطلاح جَدّ، فتح و خیال و
تطبیق آنها بر جبرئیل (ع) و میکائیل (ع) و اسرافیل (ع) جدّ را همان بخت و
عامل تعیین کننده سعادت و شقاوت انسان ها دانسته است که اگر نفسی پاک را
مورد توجه قرار دهد، آن فرد مربی عصر خود می شود و مردم را به رضوان الهی
رهنمون می گردد. انوار ملکوتی از طریق جدّ به این فرد می رسد و هرگاه این
پیام ها مجمل و مبهم باشند فتح (میکائیل) آنها را خواهد گشود. 94- ناصرخسرو
نیز که پیرو همان عقاید و آرای فکری بوده است جبرئیل (ع)، میکائیل (ع) و
اسرافیل (ع) را با سه لقب جدّ، فتح و خیال، در زمره هفت نور ازلی و پس از
عقل و نفس نام برده است. 95- در
متون عرفانی جبرئیل (ع) مبدأ حیات، مظهر علم حق تعالی، صورت متمثله عقل،
موکل بر تحصیل علوم و تدبیر معاش و استاد رسل خوانده شده است. او یکی از
چهار فرشته ای است که قبل از قیامت و نیز یکی از هشت حاملی است که در هنگام
قیامت عرش الهی را حمل می کنند. 96- به
گفتة فناری مُقام جبرئیل (ع) در سدرة المنتهی است و آن مقام برزخی میان
عالم طبیعت عنصری و عالم طبیعت کلیِ ثابت است که مختص است به عالم مثال و
عرش و کرسی و آنچه مشتمل بر آنهاست. 97- از این رو صورت جبرئیل (ع) که در آن مُقام ظاهر شده مشتمل بر خواص چیزهایی است که فوق سدره و مادون آن است. 98- جبرئیل
(ع) ناقل کلمه الهی است که گاهی فعلی و گاهی قولی است. انتقال کلمه الهی
به مریم (س) و تولد عیسی (ع) از نوع اول است و به همین اعتبار به او روح القدس گفته می شود اما روح الامین لقب او به اعتبار دوم قولی است. 99- به
عقیده ابن عربی چون جبرئیل (ع) به صورت بشر نزد مریم (س) متمثل شد، عیسی
(ع) نیز به صورت انسان متولد شد و معجزه او نیز احیای اموات بود به نظر
فناری نیز عیسی (ع) از جهتی همان صورت روحانیت جبرئیل (ع) و مظهر مقام
برزخی او در سدره است. 100- سید حیدر آملی به اعتباری جبرئیل (ع) را همان عقل اول دانسته است. 101- اما
به اعتقاد جیلی خدا جبرئیل (ع) را از عقل اول که همان روحانیت حضرت محمد
(ص) است در ازل خلق کرد و به این سبب رسول اکرم (ص) پدر جبرئیل (ع) و اصلِ
همه عالم است. به همین دلیل در شب معراج جبرئیل (ع) که فروتر از رسول اکرم
(ص) است از ادامة عروج به مراتب بالاتر باز ماند. 102- او
معتقد است که حقیقت محمدیه یا روح، اشرف فرشتگان و برترینِ موجودات است و
بسیاری از ملائک و از جمله جبرئیل (ع) صورتی از وی و مخلوق اویند. با توجه
به آیه قُلِ الرُّوحُ مِن اَمْرِ رَبّی (اسرا: 85)، جبرئیل (ع) را ظهور یا
ظاهر آن امر بیان کرده است. 103- روح
القدس و روح الامین نیز نزد جیلی لقب ویژه جبرئیل (ع) نیست و به نظر او
اینکه جبرئیل (ع) را روح الامین نامیده اند از باب تسمیه فرع جبرئیل (ع) به
اعتبار اصلش یعنی عقل اول است. 104- در اصطلاح اهل تصوف به جبرئیل (ع) روح القاء (واسطه القای علم غیب بر قلوب) نیز گفته شده است. 105- در ادبیات عرفانی امکان تطبیق خصوصیات سیمرغ بر جبرئیل (ع) مطرح شده است . 106- سیمرغ پرنده ای افسانه ای مقدس و ماوراء طبیعی است و همچون جبرئیل (ع) با بال و پر بزرگ و جثه عظیم وصف شده است. 107- عارفان این فرشتة روحانی را عنقا نامیده اند. 108- حمایت سیمرغ از زال و واسطه بودن او برای انتقال نیروهای غیبی به زال بی شباهت به ارتباط جبرئیل (ع) با پیامبر (ص) نیست. 109- درخت
یا کوهی که سیمرغ بر آن آشیانه دارد نیز دارای خصوصیات غیرمادی است آن
درخت که طوبی نام دارد از میان کوه ها بیرون آمده و مادرِ همه گیاهان و
روییدنی ها است . 110- هر
بامداد که سیمرغ از آشیان خود بیرون می پرد و بر زمین بال می گسترد هر
میوه که بر درخت و هر نباتی که بر زمین می روید از اثر پرِ اوست. متناظر با
آن مکان جبرئیل (ع) را در سدرة المنتهی دانسته اند که درختی با عظمت است و
علم و عمل خلایق و مقامات انبیا و ملائکه به آنجا ختم می شود. 111- سیمرغ
شاه مرغان است و آنچه در رسالة الطیر ابن سینا و داستان مرغان احمد غزالی
درباره سفر پرندگان به سوی او و طی مراحل و مدارج آمده مشابه مراحل تکامل
نفس و رسیدن آن به مرحلة عقل مستفاد و اتصال به عقل فعال جبرئیل (ع) است. 112- ملاصدرا
نیز از اهل عرفان نقل کرده که رسیدن همه مخلوقات به انواع کمالاتی که می
توانند به آنها نایل شوند و همچنین وصول سالکان به خواست ها و مقاصدشان به
یاری این پرندة قدسی است. 113- سهروردی
در رساله آواز پر جبرئیل متأثر از آنچه در قرآن (فاطر: 1) در وصف بال
ملائک و در روایات در باره بال های جبرئیل (ع) آمده است جبرئیل (ع) را به
سبب داشتن دو بال برتر از ملائکی می داند که سه یا چهار بال دارند زیرا دو
از سایر اعداد به یک نزدیک تر است. 114- او
همچنین به روشن بودن بال راست و تاریکی بال چپ جبرئیل (ع) اشاره کرده است.
نور از دیدگاه سهروردی نشانه وجود و ظلمت نشانه عدم است و غیر از
نورالانوار که نور محض و واجب الوجود بالذات است هر موجود دیگری ممکن
الوجود است و به سبب همین امکان بال چپ جبرئیل (ع) تاریک است. 115- از
بال راست جبرئیل (ع) که نورانی است نفوس و از بال چپ او عالم مادی پدید می
آید. القای حقایق به انبیا و اولیا به بال راست و قهر و صیحه و حوادث به
بال چپ او منتسب است. 116- همچنین
بنا بر گزارش صدرالدین شیرازی به نظر اهل عرفان این پرنده قدسی که در کوه
قاف جای دارد صفیرش موجب بیداری خفتگان در تاریکی و سبب هوشیاری غافلان از
ذکر آیات الهی می شود اما شمار کسانی که به آوای او گوش دهند و آوازش را
بشناسند اندک است. هرکس زبان او را بفهمد زبان همة مرغان را می فهمد. 117- در
ادبیات منظوم شهپر یا پر جبرئیل نیز اصطلاحی پرکاربرد است و ویژگی هایی
همچون محافظت در برابر دشمنان، جلوگیری از صدمه آتش و آب و ترمیم جراحت
برای آن بیان شده است. 118- جبرئیل (ع) را طاووس الملائکه، اَبِ ما (پدر ما) و عقل کل نیز خوانده اند. 119- در
مورد خضر شاید بیشتر از همه به نبی بودن او اشاره می شود و او را یکی از
پیامبران معرفی می کنند. پیامبر بودن خضر هیچ ارتباطی با نسبت او با سایر
فرستادگان الهی ندارد چنانکه برخی می پندارند او پیام آور و واسط اوامر
الهی به جهان مادی است. در واقع او همان جبرئیل (ع) خواهد بود. 120- در
دعای سوم صحیفه سجادیه از امام زین العابدین (ع) که در باب درود بر
فرشتگان است در مورد حضرت جبرئیل (ع) آمده است: بار خدایا درود فرست بر
جبرئیل (ع) امین وحی خود که در میان اهل آسمان ها همه از او فرمان می برند و
دارای مکان ارجمند و مقرب نزد تو است. 121- و بر روح که موکل بر فرشتگان حجاب ها است درود فرست. 122- و
بر روحی که از عالم امر تو است درود فرست، پس بر همه این ها درود فرست و
بر فرشتگانی که پایین تر از آنانند یعنی آنهایی که در آسمان ها ساکن هستند و
امین بر ابلاغ رسالت و پیغام تو هستند. 123- پیامبر (ص): ای على جبرئیل به سبب هفت خصلت آرزو داشت که از فرزندان آدم باشد. آن خصلت ها عبارت است از: نماز
را به جماعت خواندن، همنشینی با دانشمندان، آشتی دادن بین دو نفر، احترام
نهادن و خدمت به یتیم، عیادت بیمار، و تشییع جنازه کردن و آب دادن در حج،
پس بر انجام این خصلت ها حریص باش. 124- از امام باقر(ع) روايت شده كه جبرئيل (ع) به محضر رسول خدا (ص) عرضه داشت: هيچ پيامبرى را به اندازه تو دوست نداشتم، پس بسيار بگو: اللَّهُمَّ
إِنَّكَ تَرَى وَ لا تُرَى وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ إِنَّ
إِلَيْكَ الْمُنْتَهَى وَ الرُّجْعَى وَ إِنَّ لَكَ الْآخِرَةَ وَ
الْأُولَى وَ إِنَّ لَكَ الْمَمَاتَ وَ الْمَحْيَا وَ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ
أَنْ أُذَلَّ أَوْ أُخْزَى خدايا
تو مىبينى و ديده نمىشوى و تو در چشم انداز برترى و نهايت و بازگشت همه
به سوى تو است و آخرت و دنيا و مرگ و زندگى از آن تو است پروردگارا به تو
پناه مىآورم از اينكه خوار يا رسوا شوم. 125- در
برخی از کتاب‌های متأخرین این روایت به بیان زیر نقل شده است، پیامبر اکرم
(ص) از جناب جبرئیل (ع) پرسید: آیا بعد از من به زمین خواهی آمد؟ جبرئیل
(ع) گفت: بلی ای رسول خدا ده بار به زمین خواهم آمد و ده گوهر گرانبها را
خواهم برد. پیامبر
(ص) فرمود: این گوهرهای گرانبها کدام‌اند؟ جبرئیل (ع) گفت: اول: برکت؛
دوم: رحمت؛ سوم: حیاء از چشم زنان؛ چهارم: غیرت مردان؛ پنجم: عدل از دل
سلاطین؛ ششم: راستی و درستی از دل دوستان؛ هفتم: سخاوت از دل ثروتمندان؛
هشتم: صبر از فقرا؛ نهم: حکمت از حکیمان؛ دهم: ایمان از دل‌های مؤمنان. با تحقیق و جست‌وجویی که در منابع حدیثی شیعه و سنی انجام پذیرفت این روایت تنها در دو کتاب یافت شد. 126- در
حدیث نهم از باب 135 کتاب الدعا از اصول کافی است که چون اندوه به تو روی
آورد در آخر سجود بگوی مکرر: یا جبرئیل یا محمد یا جبرئیل یا محمد ...
اکفیانی ما انا فیه فانکما کافیان و احفظانی باذن الله فانکما حافظان کفایت کنید شر آنچه من در آنم که کفایت کننده اید و حفظ کنید مرا باذن خدا که شما حفظ کننده اید. 127- جبرئیل
(ع) می فرمایند ای محمد (ص) هر گونه می خواهی زندگی کن ولی بدان که از این
دنیا رخت بر می بندی، هر گونه می خواهی دوست بدار ولی بدان پایان آن جدایی
است هیچ عشقی پایدار نیست، هر گونه می خواهی عمل کن ولی بدان برای
کردارهایت جزایی است. اما یک چیز را بدان شرف و بی نیازی مرد در سحرخیزی
است. 128- دعای کمیل را حضرت جبرئیل (ع) به حضرت خضر (ع) آموخت و ایشان هم به امام علی (ع) و امام علی (ع) به کمیل آموخت. 129- حضرت جبرئیل (ع) ملک روز یکشنبه است. 130- حضرت جبرئیل(ع) و رمائیل (ع) موکل نام الجامع خداوند می باشند. 131- چهار
ملک مقرب خداوند هر یک نگهبان یکی از چهار جهت اصلی است که حضرت جبرئیل
(ع) فرشته زندگی و نگهبان جهت شمال و فرشته، حضرت میکائیل (ع) فرشته سرنوشت
و نگهبان سمت غرب، حضرت اسرافیل (ع) فرشته منادی و نگهبان سمت شرق و حضرت
عزرائیل (ع) فرشته مرگ و نگهبان سمت جنوب است. 132- امام
صادق (ع) فرموده اند: نخستين كسي كه با حضرت مهدی (ع) بيعت خواهد نمود
جبرئيل (ع) است. او در چهره پرنده سفيدي از آسمان فرود مي‌آيد و با آن حضرت
دست بيعت مي‌دهد. آنگاه يك‌پا بر بيت‌الله و پاي ديگر به بيت‌المقدس مي
گذارد و با نداي زيبا و رسايی كه همگان آن‌را مي‌شنوند می گويد: اَتي امرُ
الله فَلا تَستعجلوه، فرمان خدا رسيد پس آن را به‌شتاب نخواهيد. 133- مفضل
بن عمر از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرموده‌اند: آنگاه كه خداوند به
حضرت قائم (ع) اجازه خروج دهد خداوند جبرئيل (ع) را نزد او می فرستد،
جبرئيل (ع) در حجر اسماعيل نزد آن حضرت می‌آيد و می‌گويد: به چه چيز مردم
را می خوانی؟ حضرت دعوت خود را به او خبر می‌دهد. جبرئيل (ع) مي‌گويد: من
نخستين كسی هستم كه با تو بيعت مي‌كنم دست خويش را براي بيعت باز كن پس دست
به دست آن حضرت مي‌گذارد. |
فهرست مشاغل پولساز و پردرامد در ایران